آینده نگر/ جاش سَنبِرن Josh Sanburn ، تحليلگر كسبوكار/ منبع: تايم
مال «اسكويلكيل» مشتریان خيلي كمي دارد و با اینکه هنوز باز است و فروشگاههايي در آن فعالاند، ديگر شور و حال سابق را ندارد و بخشهاي زيادي از آن، ديگر كار نميكنند. 10 سال پيش، اين مال با 90 فروشگاهش داراي رونق فراواني بودند و شور زندگي زيادي در آنها ديده ميشد. نوجوانهاي زيادي به آنجا ميرفتند و جشنوارههاي متعددي در آن برگزار ميشد. رستورانهايش فعال و شلوغ بود. مدير يكي از رستورانهاي آنجا ميگويد: «رستوران پر از آدم بود. ما ميليونها تماس در روز داشتيم كه ميپرسيدند هنوز باز هستيد يا نه؟» مديريت اين مال، در ماه می امسال تصميم گرفت كه روزهاي تعطيلي مستاجران باقيمانده در اين مجتمع را از 60 روز در سال به 90 روز افزايش دهد.
پيشبيني شده است كه تا سال 2022، از هر چهار مال در امریکا يك مال از حوزه فعاليت تجاري خارج شود. مالها قرباني تغيير ذائقه مشتريان، افزايش شكاف ثروت و استقبال مشتريان از خريد آنلاين شدهاند. طبق پيشبيني كارشناسان، تنها در سال جاري ميلادي ممكن است 8 هزار و 600 فروشگاه بسته شوند كه بسياري از آنها شعبههاي برندهاي معتبر هستند. امسال تاكنون 5 هزار و 300 شعبه از فروشگاههاي خردهفروشي تعطيل شدهاند كه در ميان آنها، نامهاي بزرگي مثل «سيرز»، «مكيز»، «جيسيپني» و «كيمارت» ديده ميشوند. در ماه مارس شركت «سيرز» كه يك هلدينگ مالهاي زنجيرهاي و مالك فروشگاههاي «كيمارت» است، اعلام كرد كه شك بزرگي دارد در اين كسبوكار باقي بماند و 300 فروشگاه خود را تعطيل خواهد كرد. در ماه آوريل، شركت «پيلس» اعلام كرد كه 400 فروشگاه كفش خود را به عنوان بخشي از برنامه اعلام ورشكستگي خود تعطيل خواهد كرد كه اين ميزان، جدا از 400 فروشگاه ديگر است كه هماكنون برنامهريزي براي تعطيلي آنها انجام شده است. مجموعه مالهاي «ريديوشاك» طي دو سال دو بار اعلام ورشكستگي كرده است. امسال 9 فروشگاه زنجيرهاي خردهفروشي ملي در امریکا مدارك مربوط به ورشكستگي را پر كردهاند.
از بين رفتن مشاغل محلي بزرگترين اتفاقي است كه كارشناسان آن را آخرالزمان خردهفروشي مينامند. از سال 2002، فروشگاههاي زنجيرهاي 25 درصد از مشاغل خود، معادل 448 هزار شغل، را از دست دادهاند و در عين حال، تعداد تعطيلي فروشگاهها در امسال، از بدترين آمار تعطيلي فروشگاهها در زمان ركود بزرگ در سال 1929 نيز پيشي گرفته است. در اين بين، رشد خردهفروشيهاي آنلاين نتوانسته اين زيانها را جبران كند و بخش تجارت الكترونيك ظرف 15 سال گذشته، تنها 178 هزار شغل به تعداد مشاغل افزوده است. بخشي از اين مشاغل در مراكز بزرگ توزيع شركت «آمازون» ايجاد شده است كه در سرتاسر امریکا باز ميشوند و مكانشان خيلي از محل مالهايي كه به بستهشدنشان كمك كردهاند، دور نيست. يكي از آنها در پنسيلوانيا، در 72 كيلومتري مال «اسكويلكيل» واقع شده است.
اما مراكز توزيع آمازون، مراكز كار به حساب ميروند، نه مكانهايي براي جمع شدن. مال مكاني براي هردوی اين منظورها است. از وقتي كه 61 سال پيش اولين مال سربسته در حاشيه شهر مينياپوليس افتتاح شد، مالهاي خريد به جايي براي طبقه متوسط امریکايي تبديل شد كه بيش از اینکه در آن خريد كنند، در آنجا جمع ميشدند. بچهها در مالها بازي ميكردند، مادربزرگها چيزهايي را كه ميخواستند پيدا ميكردند، اقيانوسي از پاركينگهاي بزرگ در كنار مالها به چشم ميخورد و غذاهاي زيادي در آنها سرو ميشد. خوب يا بد، مال عرصه عمومي مردم این مناطق طي 60 سال گذشته بود.
سؤال اينجاست كه وقتي مالها ناپديد ميشوند چه اتفاقي ميافتد. به مالي كه در بچگي ميرفتيد فكر كنيد؛ بوي انواع عطرها و خوردنيها، فوارهها، پوسترهاي رنگارنگ و برندهاي معروفي را به ياد ميآوريد كه بچهها در کنار آن بزرگ ميشدند. نيمي از قرن بيستم و تقريبا 20 سال از قرن جديد را مردم در اين مالها سپري كردهاند. اين مالها اكوسيستمهايي بودند كه تركيبي از جامعه و سرمايهداري محسوب ميشدند كه هرچه شما نياز داشتيد يا نداشتيد در آن فروخته ميشد. اين تجربهاي بود كه سرتاسر امریکا از روي يك الگو تكثير شد: مال «ساوثديل سنتر» در منطقه ادينا در مينهسوتا. اين مال در سال 1956 افتتاح شد و معمارش ويكتور گروئن اتريشي بود. فكر او اين بود كه جايي در حاشيه شهر به صورت سربسته درست كند كه شامل ساختمانهاي مسكوني، بيمارستان و فضاي اداري و تجاري باشد و فروشگاههاي مختلف در كنار هم باشند. در مركز مجتمع هم يك فضاي وسيع به سبك اروپايي با يك مجسمه باشد با كافههاي داراي فضاي باز و همچنين يك پرندهخانه.
ساختن مالها بهسرعت با الگو گرفتن از اولين مال امریکا شروع شد و هكتارها زمين كشاورزي تبديل به جايي شد كه «اهرام سالهاي رونق اقتصادي» در آنها بنا ميشد. با تسهيلات مالياتي كه در قبال ساختن اين مالها اعمال ميشد، سرمايهگذاري زيادي در آنها صورت گرفت و شبكه بزرگراهي بينايالتي نيز به شكوفايي آنها كمك كرد. اين اتفاقات در دهههاي 1960 و 1970 رخ داد.
در دهههاي 1980 و 1990، مالها تثبيت شدند، از فرهنگ پاپ بهره گرفتند و تورهاي خوانندگان و برنامههاي زنده تلويزيوني در آنها اجرا ميشد. به تدريج مالهاي بزرگتري ساخته ميشدند و تعدادشان هم بالاتر ميرفت. در سال 1992، گزارشگر روزنامه نيويورك تايمز توانست طي 90 رانندگي حوالي ميدان «تايمز» نيويورك، 48 مال را به شمار آورد. در همان سال، مال امریکا به عنوان بزرگترين مال كشور در مينهسوتا افتتاح شد كه بسيار وسيع بود و بيش از 500 فروشگاه داشت. بين سالهاي 1956 تا 2005، در مجموع هزار و 500 مال در امریکا ساخته شد و نرخ رشد آنها اغلب از نرخ رشد جمعيت پيشي ميگرفت.
مثل هر رونقي، رونق مالها نيز نميتوانست براي هميشه باقي بماند. كاهش رونق در اواسط دهه 2000 بهآهستگي شروع شد. افزايش خريد آنلاين و ركورد بزرگ مالي باعث كاهش فروش كالا و غذا در خردهفروشيهاي بلندآوازهاي مثل «جيسيپنسي» و «ميسيز» شد كه بسياري از مالهاي امریکا را در مالكيت خود داشتند. بين سالهاي 2010 تا 2013، رفتن به مالها در ايام تعطيلات كه شلوغترين ايام خريد سال به شمار ميرود، تا 50 درصد كاهش يافت.
برخي از موارد پيدرپي مردن مالهاي بزرگ، چيزي است كه اقتصاددانها به آن به ديده يك اصلاح بازار نگاه ميكنند. رونالد فريدمن، يكي از افراد طرف قرارداد موسسه «ماركوم» كه روي روندهاي مصرف كار تحقيق ميكند، ميگويد: «ما بيش از اندازه داراي خردهفروشي هستيم.» تخمين زده شده است كه براي هر نفر در امریکا 2.4 متر مربع فضاي خردهفروشي در مقابل حدود 0.23 متر مربع سرانه فضاي خردهفروشي اروپا وجود دارد. تقريبا 60 درصد فروشگاههاي «ميسيز» كه ناچار به تعطيلي شدهاند، در 16 كيلومتري يك فروشگاه «ميسيز» ديگر قرار داشتهاند.
با اين حال، افزايش جمعيت امریکاييها ايجاب نميكند كه حتي يك فروشگاه «ميسيز» ديگر ساخته شود. در زندگيهاي ديجيتال ما، بسياري از امكاناتِ عاليتر از مالها با يك كليك در اختيار گذاشته ميشود. به علاوه، مالها براي اوقات فراغت و خريد سر فرصت طراحي شده و طوري هستند كه شما بايد ماشين را پارك كنيد و برنامهاي براي وقتگذراني داشته باشيد. امروزه، بيشتر اين وقت به زندگيهاي شلوغتر ما، مشاغل دوم و اپليكيشنهايي اختصاص داده ميشود كه به ما اجازه ميدهد با آنها غذا سفارش دهيم به جاي اینکه به يك فودكورت برويم. لئونارد شلزينگر، استاد كسبوكار دانشگاه هاروارد، ميگويد: «مالها براي الگوهايي از تعامل اجتماعي ساخته شدهاند كه بيشازپيش ديگر وجود ندارند.»
دن بل، فيلمسازي كه سري فيلمهاي «مالهاي مرده» را در «يوتيوب» تهيه ميكند، ميگويد: «امریکاييهاي جوانتر به مالها به عنوان روشي ازمُدافتاده نگاه ميكنند. آنها به مال به عنوان يك چيزي متعلق به دوره پدر و مادرشان نگاه ميكنند، نه چيزي كه متعلق به خود آنهاست.» ويدئوهايی درباره اینکه مالها به عنوان معابد تجاري امریکا به رو افول هستند، ميليونها بيننده پيدا كرده و او هر هفته صدها پيام از كودكان و نوجواناني دريافت ميكند كه به او ميگويند دوست ندارند پايشان را درون يك مال سنتي بگذارند. او ميگويد: «وقتي كه شما وارد يك مال مرده ميشويد، همزمان شوكه ميشويد و غمزده. فكر ميكنم اين احساسي است كه خيلي از جوانها دارند. مثل اين است كه داريد غرق شدن كشتي تايتانيك را نگاه ميكنيد.»
تايم لاين
1956 افتتاح اولين مال سربسته امریکا به نام «ساوثديل سنتر»
1974 افتتاح اولين فودكورت در يك مال در نيوجرسي
1982 اكران اولين فيلم سينمايي در يك مال در كاليفرنيا
1984 اولين فروش آنلاين شركت «تسكو» به مشتريان از طريق ويدئوتكس
1987 يك خواننده پاپ يك تور در مالهاي امریکايي را شروع كرد.
1991 برنامه زنده تلويزيوني «بخر تا وقتي چپه بشي» از يك مال روي آنتن رفت.
1992 افتتاح مال عظيم امریکا با شهربازي به مساحت 3.9 ميليون متر مربع در مينهسوتا
اواسط دهه 1990 سالانه 140 مال در سرتاسر امریکا ساخته ميشد.
1995 «آمازون» اولين كتاب آنلاين خود را فروخت؛ وبسايت حراج «ايبِي» شروع به كار كرد.
1997 «نتفليكس» شروع به نمايش خانگي آنلاين فيلم كرد.
2003 فروش آنلاين خردهفروشي امریکا در سال براي اولين بار با رشد 25 درصدي نسبت به سال قبل، از 100 ميليارد دلار گذشت.
2005 خردهفروشهاي آنلاين «يكشنبه سايبر» را به وجود آوردند تا فروش روزهاي تعطيل را افزايش بدهند.
2007 براي اولين بار از دهه 1950، هيچ مال جديدي در امریکا ساخته نشد.
13-2010 مالها با 50 درصد كاهش فروش مواجه شدند چراكه خريد آنلاين بيشازپيش طرفدار پيدا كرده بود.
2012 فروش آنلاين شركتها به مشتريان در سال براي اولين بار از هزار ميليارد دلار گذشت.
2016 «يكشنبه سايبر» با 12 درصد فروش نسبت به سال قبل، 3.45 ميليارد دلار فروش كرد كه بزرگترين فروش الكترونيكي امریکا در يك روز بود.
2017 شركت «سيرز اند كيمارت» اعلام كرد بيش از 300 فروشگاهش را تعطيل ميكند؛ قيمت هر سهم «آمازون» به 1024 دلار رسيد كه نسبت به سال شروع به كارش 5 هزار و 689 درصد رشد كرده بود.